Παρασκευή 30 Ιανουαρίου 2009

Το "Πασσαλίκι¨ των αναμνήσεων και των φωτογραφιών

Είναι ένα κομμάτι της ιστορίας της πόλης! Τότε που ήταν ένα από τα πιο ωραία αξιοθέατα της πόλης. Μαζί με τον Φάρο δέσποζαν στη παραλία, σαν φρουροί, φύλακες αυτής της πόλης, και από ψιλά ο προστάτης και πολιούχος αυτής της πόλης, ο Αϊ Νικόλας! Όλοι, ντόπιοι και επισκέπτες, ήθελαν να έχουν μια αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στη μαυριδερή κορμοστασιά του, αποδεικτικό της παρουσίας τους εδώ ή του περάσματός τους απ΄ αυτή την όμορφη γωνιά του Θρακικού Πελάγους! Σήμερα υπάρχει μόνο στις φωτογραφίες! Αποτελεί μια ανάμνηση στους εναπομείναντες παλιούς κατοίκους της πόλης! Και η απορία των νέων για το χαμό του. Πρόκειται για το «Πασσαλίκι», ένα πολυώροφο πανέμορφο ξύλινο οικοδόμημα με πέτρινη βάση σε στυλ «μπαρόκ». Στη θέση του σήμερα υψώνεται ένα ψυχρό και άκομψο τσιμεντένιο κτίριο της Μεραρχίας, φρουρούμενο για να προστατευθεί περισσότερο από τις ερινύες που καταδιώκουν όσους συνέργησαν στo γκρέμισμα και τον αφανισμό του παρά για οποιονδήποτε άλλο κίνδυνο!
Η γέννησή του
Γεννήθηκε κάπου στα 1906-1908 και πέθανε το 1972. Έζησε μόνο 65 χρόνια, αλλά ήταν αρκετά για να συνδέσει το όνομά του για πάντα με αυτή τη πόλη. Αλλά ας τα πάρουμε τα πράγματα απ΄ την αρχή.
Ο αείμνηστος Θανάσης Αποστολίδης, το 1993, στο βιβλίο του «Αλεξανδρούπολη, μορφές, -γεγονότα – αναμνήσεις», περιγράφει την εποχή που κτίστηκε καθώς και την αιτία ανέγερσής του. Ήταν η εποχή που δέσποζαν στη πόλη οι Οθωμανοί. Το Δεδέαγατς, η μικρή πολιτεία που δημιουργήθηκε από τον Σιδηρόδρομο και το λιμανάκι, μεγάλωνε και πλούτιζε. Μετατρεπόταν σε μια πολυπολιτισμική πολιτειούλα. Είχαν αρχίσει να συσσωρεύονται Προξενεία, τράπεζες, ναυτιλιακές και ασφαλιστικές εταιρίες, έμποροι, μεσίτες, φραγκολεβαντίνοι, Έλληνες, Οθωμανοί, Αρμένιδες, Εβραίοι, Βούλγαροι, Ρώσοι! Και πολλοί εποφθαλμιούσαν αυτόν τον ευλογημένο τόπο! Επόμενο ήταν οι Οθωμανοί να έχουν στρατιωτικές δυνάμεις εγκατεστημένες στην πόλη για να προστατέψουν τα συμφέροντά τους σ΄ αυτήν και τη γύρω περιοχή. Κάπου εκεί που σήμερα εκτείνεται ο συνοικισμός της Απολλωνιάδας, ήταν οι στρατώνες της διοίκησης του Οθωμανικού στρατού, ενώ το μεγαλύτερο στρατόπεδό τους ήταν κάπου στην αρχή του οικισμού της Νέας Χιλής. Τα απέναντι από το Δημοτικό Κήπο της παραλίας της πόλης όμοια ημιδιώροφα σπίτια, (δύο από τα οποία στεγάζουν ακόμη και σήμερα το Στρατολογικό Γραφείο και το Κτηνιατρείο) ήταν οι κατοικίες των αξιωματικών του Οθωμανικού στρατού που έδρευε στη πόλη.
Το Δεδέαγατς, την εποχή εκείνη (αρχές του 1900), δεν ήταν έδρα Στρατηγείου και για τον λόγο αυτό ο Πασσάς - Στρατιωτικός Διοικητής της ευρύτερης περιοχής έμεινε σε άλλη πόλη της Θράκης. Επίσης στην Σουλτανική Ιεραρχία, λόγω των συνεχών πολεμικών συγκρούσεων ο Πασσάς, εκτός από τα καθαρώς στρατιωτικά του καθήκοντα ήταν και ο επικεφαλής της πολιτικής Διοίκησης της περιφέρειάς του.
Το μεγάλο κόλπο....
Ένας από τους πασάδες που ήταν στην περιφέρεια ήρθε ξαφνικά στο Δεδέ Αγάτς και πριν αρχίσει την επιθεώρησή του στον στρατό που διοικούσε, άρχισε την επιθεώρηση του τότε Τουρκικού Δήμου (Καζάς Δεδέ Αγάτς) και κυρίως στην οικονομική του διαχείριση. Μέσα όμως σ΄ αυτήν ανακάλυψε ένα κονδύλι από φόρους, το οποίο για πρώτη φορά του αντίκριζε και του κίνησε την υποψία γιατί δεν αναφερότανε στα τακτικά έσοδα του Δήμου. Στην ανάκριση που ακολούθησε, αποκαλύφτηκε ότι προερχόταν από μια πρόσθετη φορολογία που έβαζε στους κατοίκους ο Τούρκος Δήμαρχος για ατομικό του όφελος.
Για να εξιλεωθεί και να μην χάση τη θέση του ο Δήμαρχος πρόσφερε στον Πασσά ολόκληρο το ποσό της φορολογίας που δεν ήταν και μικρό. Ο Πασσάς πάλι, θέλοντας να τον καλύψει, αλλά μη θέλοντας να επιστρέψει το ποσόν στους φορολογούμενους, όπου και κανονικά ανήκε, διέταξε να κτισθεί με το ποσό αυτό η θερινή κατοικία του εκάστοτε Πασσά – Στρατιωτικού Διοικητή της περιοχής πάνω σε δημοτικό οικόπεδο σε περίοπτη περιοχή! Πασάς ήταν, ότι ήθελε έκανε! Και διάλεξε την παραλία! Εξ ου και το όνομα «Πασσαλίκι», δηλαδή η κατοικία του Πασσά. Για την κατασκευή της κατοικίας αυτής, όπως λέγεται, χρησιμοποιήθηκαν πάνω από εκατό βαγόνια ξυλείας που ήλθε από την Σουηδία καθώς και δεκάδες έμπειροι τεχνίτες (πετράδες, ξυλουργοί και χτίστες) και πάρα πολλοί εργάτες. Το κτίριο αποτελούσε ένα αριστούργημα της Οθωμανικής αρχιτεκτονικής και ξεχώριζε στη πόλη από τα άλλα κτίρια, ακόμη και της ίδιας ή παρεμφερούς αρχιτεκτονικής (κτίριο Μπαλούλ, Ρωσικό Προξενείο, ξενοδοχείο Ακταίον κ.λ.π.) και λόγω μεγέθους αλλά και των ξύλινων διακοσμητικών του στοιχείων.
Οι εργασίες ανέγερσής του άρχισαν το 1906 και αποπερατώθηκε το 1908. Έτσι λέγεται ότι κτίστηκε το «Πασσαλίκι». Η ιστορία αυτή φαίνεται ότι έχει κάποια βάση. Και αυτό γιατί μετά την απελευθέρωση της πόλης το 1920 και την εγκατάσταση των Ελληνικών Αρχών σ΄ αυτήν, το κτίριο αυτό δεν περιήλθε στην δικαιοδοσία του Ελληνικού Δημοσίου και δεν καταχωρήθηκε στα βιβλία Δημοσίων Κτημάτων, αλλά παρέμεινε στην ιδιοκτησίας του Δήμου. Μετά την κατάληψη της πόλης από τους Βουλγάρους το 1913, το κτίριο δεν αναφέρεται αν χρησιμοποιήθηκε από τους κατακτητές! Και πρέπει να παρέμεινε κενό.
Η απελευθέρωση
Το 1923, λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης, ιδρύθηκε και λειτούργησε στην Αλεξανδρούπολη τριτάξιο και μονοτάξιο Διδασκαλείο, στο οποίο φοιτούσαν οι μαθήτριες των Παρθεναγωγείων Αδριανούπολης, Κωνσταντινούπολης και των Αρχιγενείων Εκπαιδευτηρίων Επιβατών. Το Διδασκαλείο στεγάστηκε αρχικά στο ξύλινο οικοδόμημα του Μπαλούλ επί της οδού (σήμερα) Δημοκρατίας, όπου βρίσκεται στη θέση του η Στρατιωτική Λέσχη. Το οικοτροφείο όμως του Διδασκαλείου (κοιτώνες και σαλοτραπεζαρία) στεγάστηκαν στο υπερώο (σοφίτα) του ίδιου κτιρίου. Πολύ σύντομα όμως, με την αύξηση του αριθμού των μαθητών, δημιουργήθηκε πρόβλημα χώρου. Έτσι, μεταφέρθηκε το Οικοτροφείο στο ξύλινο αυτό κτίσμα της παραλίας, το Πασσαλίκι. Οι παλαιοί κάτοικοι της πόλεως ενθυμούνται το Οικοτροφείο του Διδασκαλείου Αλεξανδρούπολης, απ΄ όπου κάθε πρωί ξεκινούσαν συντεταγμένοι οι υποψήφιοι δάσκαλοι για να μεταβούν με επικεφαλής τον σαλπιγκτή τους στο κτίριο του Διδασκαλείου. Αργότερα, όταν ιδρύθηκε η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία, λειτούργησε οικοτροφείο θηλέων στο ισόγειο της Ακαδημίας και σταδιακά, όταν καθιερώθηκε οικονομικό επίδομα σε κάθε ένα από τους σπουδαστές της, καταργήθηκε οριστικά η χρησιμοποίηση του οικοτροφείου στο Πασσαλίκι.
Αργότερα στεγάστηκαν στους ορόφους του ο Μορφωτικός Σύλλογος Αλεξανδρούπολης, η φιλαρμονική του Δήμου, ο Μουσικογυμναστικός Σύλλογος «ΕΘΝΙΚΟΣ» και οι Πρόσκοποι. Το 1938, μετά την διάλυση του Προσκοπισμού από το καθεστός του Μεταξά, στο «Πασσαλίκι» εγκαταστάθηκε η οργάνωση της Νεολαίας του Μεταξά.
Μάρτυρας μεγάλων κοσμικών γεγονότων
Σ
τον μεσοπόλεμο το Πασσαλίκι γίνεται μάρτυρας μεγάλων κοσμικών γεγονότων. Κάτω στα πόδια του και μέχρι τη θάλασσα απλωνόταν το Δημοτικό Πάρκο, όπου λειτουργούσε το διασημότερο την εποχή εκείνη κέντρο ψυχαγωγίας ο «Δημοτικός Κήπος», όπου το καλοκαίρι υπήρχε πάντα συγκρότημα μουσικής και κάθε Κυριακή συνέρρεε όλη η Θράκη. Στο «Δημοτικό Κήπο» υπήρχε και ειδικά διαμορφωμένη σκηνή, όπου έδιναν με εξαιρετική επιτυχία παραστάσεις περιοδεύοντες θίασοι με σπουδαίους ηθοποιούς. Κάτω από το βλέμμα του, μπροστά στα πόδια του, το «Πασσαλίκι» μαζί με τους συμπολίτες του άλλα και πολλούς άλλους Θρακιώτες απολάμβανε παραστάσεις με σπουδαίους ηθοποιούς όπως τη Μαρίκα Κοτοπούλη, τον Βασίλη Αργυρόπουλο, τη Κυβέλη, τον Βασίλη Λογοθετίδη, τον Τάσο Καρούζο και πολλούς άλλους, που ξεκινούσαν τις θερινές τους παραστάσεις πάντα από την Αλεξανδρούπολη. Και αν έδειχνε ευχαριστημένος ο κόσμος από την παράσταση ήταν βέβαιο ότι αυτή θα πήγαινε καλά σ΄ όλη την Ελλάδα.
Μετά την λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, εγκαταστάθηκαν στο ισόγειό του το ΠΙΚΠΑ (αποθήκες τροφίμων και γραφεία αντιφυματικού αγώνα) και με την έναρξη του εμφυλίου διάφοροι πρόσφυγες (ανταρτόπληκτοι) από τα γύρω χωριά που συνέρρεαν στη πόλη. Λίγο αργότερα (τέλη δεκαετίας του 1940) εγκαθίστανται στο ισόγειό του οι Πρόσκοποι (1ο Σύστημα Ναυτοπροσκόπων και 1η και 3η Ομάδα Προσκόπων), στον πρώτο όροφο η ιδρυθείσα Δημόσια Εμπορική Σχολή και αργότερα στον δεύτερο όροφο η Φιλαρμονική του Δήμου. Μάλιστα στις αρχές της δεκαετίας του 1950 οι Πρόσκοποι περιέφραξαν τον περιβάλλοντα τεράστιο αύλιο χώρο του κτιρίου με κορμούς δέντρων και κατασκεύασαν επί της παραλιακής λεωφόρου μία τεράστια ξύλινη πύλη, η δε αυλή του ήταν χώρος εκδηλώσεων και αθλοπαιδιών για τους προσκόπους.
Το 1957 οι πρόσκοποι μετακόμισαν στις εγκαταστάσεις του σιδηροδρομικού σταθμού (σημερινό ΚΑΠΙ) και λίγο πιο μπροστά η Δημόσια Εμπορική Σχολή, που μετονομάσθηκε σε Οικονομικό Γυμνάσιο, μετακόμισε σε κτίριο της Καθολικής Κοινότητας, δίπλα στην Καθολική Εκκλησία.
Η αντίστροφη μέτριση
Α
πό την εποχή αυτή και μετά αρχίζει ουσιαστικά η αντίστροφη μέτρηση της ζωής του! Εγκαταλείπεται σιγά – σιγά στη τύχη του. Το κτίριο δεν συντηρείται. Διαμένουν σ΄ αυτό η μερικοί άστεγοι (μια φτωχή μουσουλμάνα, η Ελίφ, που βαφτίστηκε χριστιανή και πήρε το όνομα Μαρία μαζί με τον γιό της τον Χουσεϊν, που βαπτίσθηκε Αναστάσης, γραφικές φιγούρες της πόλης την εποχή εκείνη) καθώς και αρουραίοι, ποντικοί, νυχτερίδες, αδέσποτα σκυλιά, κατσαρίδες και άλλα παρόμοια. Οι ξύλινες επενδύσεις του, μέσα και έξω από το κτίριο, αρχίζουν να φθείρονται και να καταστρέφονται. Οι υαλοπίνακες, ο ένας μετά τον άλλο καταστρέφονται, χωρίς να αντικαθίστανται! Τα ξύλινα πατώματα αρχίζουν να τρίζουν και οι εσωτερικές σκάλες του εγκυμονούσαν κινδύνους. Άλλωστε η πόλη είχε πολλά άλλα προβλήματα να λύσει που άφησαν πίσω τους η κατοχή και ο εμφύλιος πόλεμος! Που να βρει καιρό και πόρους να συντηρήσει τα μνημεία της! Μέχρι να επιβληθεί στην Ελλάδα η Δικτατορία του Παπαδόπουλου.
Η χαριστική βολή
Η χαριστική βολή για την εξαφάνισή του ήρθε το 1967, λίγους μήνες μετά την έλευση της χούντας των Συνταγματαρχών στη χώρα μας.
Λίγες ημέρες πριν το Στρατιωτικό Καθεστώς απολύσει τους αιρετούς Δημοτικούς Άρχοντες και εγκαταστήσει τους εκλεκτούς του, έφθασαν στη Δημαρχία πρωτόκολλο αυτοψίας του Πολεοδομικού Γραφείου της Νομαρχίας και έγγραφα του Υγειονομικού Κέντρου και της Διεύθυνσης Τεχνικών Υπηρεσιών της Νομαρχίας, με τα οποία γνωστοποιούσαν στον Δήμο ότι «το επί της παραλιακής Λεωφόρου Βασ Αλεξάνδρου κείμενον ξύλινον δημοτικόν οικοδόμημα, γνωστόν ως «ΠΑΣΣΑΛΙΚΙ», εκρίθη ως επικινδύνως ετοιμόρροπον». Έτσι το Δημοτικό Συμβούλιο με την αριθμόν 273/2.8.1967 απόφασή του αποφάσισε με ψήφους 10 υπέρ και μιας κατά «την κατεδάφιση του κτιρίου, λαμβάνοντας υπ΄ όψιν του ότι απαιτούμενη δαπάνη δια την ριζική επισκευή του εκρίνετο μεγάλη και ασύμφορος δια τον Δήμον».
Ο τότε Διοικητής της ΧΙΙ Μεραρχίας Υποστράτηγος Νικόλαος Αγγελόπουλος, με το αριθμ. Φ.9160/9/88905/15.9.1967 έγγραφό του ζητά από τον Δήμο Αλεξανδρούπολης να παραχωρηθεί στον Στρατό για ανέγερση Στρατηγείου ο χώρος που ήταν το «Πασσαλίκι», δωρεάν ή έναντι συμβολικού τιμήματος με το «δέλεαρ», πέραν των αισθημάτων ασφαλείας και εθνικής υπερηφάνειας, την ανέγερση σύγχρονου αρχιτεκτονικού και καλαίσθητου οικοδομήματος, όπερ θα αποτελεί κόσμημα της πόλης, την αύξηση της εμπορικής της κίνησης, δεδομένου ότι δια την συντήρηση των μονάδων που θα εγκατασταθούν θα δαπανώνται περί τα 70.000.000 δραχμές, αξιοποίηση του παραλιακού χώρου, απόκτηση σύγχρονης αίθουσας για συνεδριάσεις υψηλού στρατιωτικοπολιτικού επιπέδου και άλλα παρόμοια. Λες και αν δεν δινόταν αυτός ο συγκεκριμένος χώρος, δεν θα έβρισκαν άλλο χώρο και ο στρατός δεν θα εγκαθίστατο στην περιοχή μας! Και η πόλη θα παρέμεινε έρμαιο των ορέξεων των εχθρών του έθνους!!! Παρόμοιες απόπειρες είχαν γίνει και στο παρελθόν αλλά είχαν απορριφθεί από την εκλεγμένη Δημοτική Αρχή της πόλης. Ο Στρατός όμως επέμεινε! Και η εποχή για να ξαναέλθει στην επικαιρότητα το θέμα ήταν κατάλληλη….
Το διορισμένο τότε από την χούντα των Συνταγματαρχών Δημοτικό Συμβούλιο Αλεξανδρούπολης, (ήδη από τον Αύγουστο είχε καθαιρεθεί ο εκλεγμένος Δήμαρχος Θωμάς Μιχαήλογλου και το αιρετό Δημοτικό Συμβούλιο), με Δήμαρχο τον συνταξιούχο δάσκαλο Γεώργιο Γεωργιάδη, αναπληρωτή Δημάρχου τον Δικηγόρο Χρήστο Κουρκουλή και Πρόεδρο Δημοτικού Συμβουλίου τον έμπορο Δημήτριο Γιώτα, με την υπ΄ αριθμ. 352/18.10.1967 ομόφωνη απόφασή του εγκρίνει την δωρεάν παραχώρηση του επί της Λεωφόρου Βασιλέως Αλεξάνδρου κειμένου δημοτικού οικοπέδου (Πασσαλίκι) συνολικού εμβαδού μ2 3.051,67, εις το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας υπό τους όρους να χρησιμοποιηθεί αποκλειστικώς και μόνον δια την ανέγερση Στρατηγείου της ΧΙΙ Μεραρχίας, να αναγείρει το κτίριο εντός τριετίας, παρερχομένης δε απράκτου της τριετίας να επανέρθει το οικόπεδο στον Δήμο. Και τέλος αν μεταβληθεί η χρήση του δωρουμένου οικοπέδου η κυριότητά του θα επανέλθει αυτοδίκαια στον Δήμο. Βιαζόταν πάρα πολύ να το γκρεμίσουν, που έβαζαν και προθεσμία για αυτό!
Μάλιστα κλείνοντας τη συζήτηση στο Δημοτικό Συμβούλιο ο Αναπληρωτής Δήμαρχος Χρήστος Κουρκουλής είπε: «Παίρνουμε μια ιστορική δια την πόλη απόφαση, αλλά κατά τη γνώμη μου, ενεργούμε δια τα συμφέρον της πόλεως και μόνο»! Πράγματι ή απόφαση ήταν ιστορική, όσο για το συμφέρον της πόλεως αυτό θέλει πολύ σόδα για να το χωνέψουν οι ψυχές των δημιουργών αυτής της πόλης! Στη συνέχεια οι Αλεξανδρουπολίτες συντετρημένοι και ανήμποροι να αντιδράσουν με σπαραγμό ψυχής παρακολουθούν την κατεδάφισή του. Δυο χρόνια μετά στη θέση του υψώνεται ένα σύγχρονου «αρχιτεκτονικό» και «καλαίσθητο» οικοδόμημα! Η έδρα της ΧΙΙ Μεραρχίας. Ένα πραγματικό «Κόσμημα» της παραλίας της πόλης!
Ανακαλείται η δωρεά και γίνεται πώληση!
Έ
να σχεδόν χρόνο μετά το Δημοτικό Συμβούλιο, ύστερα από έγγραφη υπόδειξη του Γενικού Επιτελείου Στρατού με την υπ΄ αριθμ. 298/3.7.1968 απόφασή του τροποποιεί την απόφαση παραχώρησης του κτιρίου, αντικαθιστώντας τον όρο «Δωρεάν παραχώρησις» με τον όρο «έναντι συμβολικού τιμήματος 750.000 δραχμών», με την αιτιολογία ότι «από έκθεση της συγκροτηθείσης (από το ΓΕΣ) εκτιμητικής Επιτροπής έλαβε γνώση ότι η αξία του δωρεάν χορηγηθέντος δημοτικού οικοπέδου ανήρχετο σε δραχμές 4.588.500 και συνεπώς ο Δήμος εστερείτο σημαντικής αξίας ακινήτου δημοτικής αστικής περιουσίας». Ο λόγος αυτής της απόφασης ήταν προφανής. Έπρεπε να διασκεδαστεί η δυσανασχέτηση των κατοίκων της πόλης για το ανοσιούργημά τους.
Μια νέα εποχή για την πόλη
Η κατεδάφιση αυτού του κτιρίου σηματοδότησε μια νέα εποχή για την Αλεξανδρούπολη. Ήταν μόνο η αρχή. Το ένα μετά το άλλο όλα τα παλιά κτίρια ακολουθούν την τύχη που είχε το Πασσαλίκι. Κατεδαφίζονται και η Αλεξανδρούπολη αρχίζει να χάνει τα πειστήρια της ιστορικότητάς της. Τα κτίρια που κατεδαφίσθηκαν δεν ήταν ασήμαντα ως ιστορικά μνημεία. Πολλά από αυτά έφεραν την σφραγίδα μιας αισθητικής αρχοντιάς και κρατούσαν ζωντανές τις αναμνήσεις ενός περασμένου μεγαλείου. Αλλά και μιας ιστορικής διαδρομής της ζωής αυτής της πόλης.
Πρόσφατα, στην εκδήλωση της τοπικής εφημερίδας «ΓΝΩΜΗ», κατά την βράβευση του επίτιμου Έφορου Αρχαιοτήτων κ. Διαμαντή Τριαντάφυλλου, ο τελευταίος αποκάλυψε ότι «ως νέος τότε αρχαιολόγος είχε κάνει, μέσω της υπηρεσίας του, πολλά έγγραφα για να κηρυχθεί διατηρητέο το Πασσαλίκι. Δυστυχώς δεν απέδωσαν». Μη ξεχνάμε άλλωστε και ποιοι κυβερνούσαν και τι ευαισθησίες κουβαλούσαν!
Σήμερα απέμειναν κάποιες φωτογραφίες, περιζήτητες στην αγορά των συλλεκτών, που γεμίζουν θλίψη στους παλιούς και γεννούν ερωτήματα στους νέους. Γιατί το κατεδαφίσατε; Έλα ντε, αυτό αναρωτιόμαστε και πολλοί από τους παλιούς. Γιατί;
Βιβλιογραφία:
Θανάση Αποστολίδη: «Αλεξανδρούπολη, μορφές – γεγονότα – αναμνήσεις».
Νικολάου Ράπτη: «Το Διδασκαλείο και η Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία Αλεξανδρουπόλεως».
Αθανασίου Κ. Κριτού: «Αλεξανδρούπολη – Η εκατοντάχρονη Ιστορία της 1878-1978»
Σαράντου Καργάκου: «Αλεξανδρούπολη – Μια νέα πόλη με παλιά Ιστορία».
Θεοδώρου Ορδουμποζάνη: «Προκτήτωρ Πόλις – Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη».
Φωτογραφίες (από το αρχείο Θεόδωρου Ορδουμποζάνη)
1.
Δεκαετία του 1960. Φάρος και Πασσαλίκι δέσποζαν στη παραλία της πόλης.
2. Δεσποινίδες του Δεδέαγατς ποζάρουν στην παραλία με φόντο το επιβλητικό Πασσαλίκι.
3. Την εποχή που κτιζόταν (1906-1908)
4. Και δύο νέοι της εποχής σε μια αναμνηστική φωτογραφία μπροστά στο Πασσαλίκι, λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης. (φωτογρ. από το οικογενειακό αρχείο Γεωργίου Μαρτίνη).
5. Την εποχή που χρησιμοποιείτο ως οικοτροφείο των σπουδαστών του Διδασκαλείου.
6. 1953-54. Μαθητές της Εμπορικής Σχολής μπροστά στο Πασαλίκι, όπου στεγαζόταν το Σχολείο τους.
7. Δεκαετία του 1950. Για πολλά χρόνια οι Πρόσκοποι ύψωναν καθημερινά την Γαλανόλευκη, μπροστά στο πασσαλίκι, για να κυματίζει στο Θρακικό Πέλαγος, σύμβολο της Ελληνικότητας της Θράκης. Στο ίδιο ακριβώς σημείο, σήμερα, την σημαία ανυψώνει ο στρατός.
8. Ο "Δημοτικός Κήπος", απέναντι από το Πασσαλίκι , καθ΄ όλη την διάρκεια του μεσοπολέμου ψυχαγωγούσε τους Θρακιώτες.
9. Αναμνηστική φωτογραφία με την παρέα μπροστά στο Πασσαλίκι τη δεκαετία του 1930. (φωτ. από το οικογ. αρχείο Γεωργίου Σταυρίδη).
10. 1953. Η ηγεσία του Τοπικού Προσκοπισμού με τον Αναπλ. Γεν. Έφορο Προσκόπων μπροστά στο Πασσαλίκι.
11. 25 Μαρτίου 1955. Οι Πρόσκοποι της Αλεξανδρούπολης μπροστά στη πύλη που έφτιαξαν στο Πασσαλίκι.
12. Απλωμένα δίχτυα των ψαράδων της Απολλωνιάδας, στη παραλία κάτω από το Πασσαλίκι, ήταν καθημερινό θέαμα τα μεσημέρια του καλοκαιριού. (φωτογρ. Μιχαήλ Μπολιάκη).
13. Αρχές της δεκαετίας του 1950. Η 1η Ομάδα Προσκόπων μπροστά στην είσοδο του ισογείου στο Πασσαλίκι.
14. "Πασσαλίκι" και "Ζαρίφειος Παιδαγωγική Ακαδημία", δύο κτίρια το ένα δίπλα στο άλλο, σύμβολα της πόλης. Σήμερα το πρώτο δεν υπάρχει. Το δεύτερο έχει αφεθεί στη τύχη του!
15. Λίγο μετά την απελευθέρωση της πόλης από τους Γερμανούς
16. Το Πασσαλίκι από ψηλά.
17. Το "σύγχρονο αρχιτεκτονικό και καλαίσθητο οικοδόμημα" που μας υποσχέθηκε ο Στρατηγός Νικόλαος Αγγελόπουλος αποτελεί σήμερα "κόσμημα της πόλης...."!
18.- Ακόμη μία απεικόνιση του κτιρίου της Μεραρχίας.

Σάββατο 24 Ιανουαρίου 2009

Η ανασφάλειά μας!

Όλο και περισσότεροι καθημερινά κάνουμε τον σταυρό μας και αναφωνούμε «ο Θεός να βάλει το χέρι του» από την ανασφάλεια που μας διακατέχει. Αγωνιούμε που είμαστε ακόμα ζωντανοί με όσα συμβαίνουν τριγύρω μας, με τις αρρώστιες, τους πολέμους, τους θανάτους, την ακρίβεια, την ανεργία, τις φυσικές καταστροφές, την ρύπανση του περιβάλλοντος, τα γεμάτα από τοξικές ουσίες τρόφιμα, τις καθημερινά εμφανιζόμενες θανατηφόρες ασθένειες σε ζώα, πουλερικά και ερπετά, την αναρχία, την εγκληματικότητα, τους πολέμους, τους εξοπλισμούς και τόσα άλλα.
Παντού κυριαρχεί η ανασφάλεια. Ανασφάλεια για τα παιχνίδια των τραπεζών, με τα ψιλά γράμματα στις πιστωτικές κάρτες και στα (αφειδώς δοθέντα και δια εισπρακτικών εταιριών εισπραττόμενα) δάνεια. Ανασφάλεια αν θα έχουμε αύριο να πληρώσουμε το δάνειο για το σπίτι που αγοράσαμε. Ανασφάλεια αν η οικογένειά μας τα φέρει «βόλτα» με την οικονομική κρίση που μας περιτριγυρίζει, για το μέλλον των παιδιών μας, για το αν θα έχουμε αύριο εργασία, για το αν θα γυρίσουμε σώοι οι δικοί μας από το ταξίδι ή την πορεία διαμαρτυρίας και δεν θα τους φέρουν σε κάποιο φορείο ή δεν θα τους βρουν σε κάποιο νεκροτομείο. Ανασφάλεια για την εγκληματικότητα, για την υγεία μας, για την ειρήνη, για το περιβάλλον, για τα ναρκωτικά και τα τόσα άλλα που βλέπουν καθημερινά τα μάτια μας και ακούν τα αυτιά μας. Ανασφάλεια αν μας παρακολουθούν στο τηλέφωνο. Αν θα πάρουμε σύνταξη! Αν θα χιονίσει, αν θα βρέξει, αν θα κάνει σεισμό, πλημμύρα και καταποντισμό…. Αν… αν.. Χίλια αν και τελειωμό δεν έχουν!
Παντού οι περισσότεροι αντικρίζουμε μπροστά μας μόνο ανασφάλεια… Και από πάνω η ανασφάλεια στο χώρο της εργασίας, ο οποίος έχει μετατραπεί σε μια ζούγκλα και κανείς δεν ξέρει τι του περιμένει! Η ανασφάλεια από τις πιέσεις για περισσότερη και φθηνότερη εργασία Η ανασφάλεια του εφιάλτη της απόλυσης που πλανάτε παντού. Και οδηγεί, κάτω από την απειλή της ανεργίας, στην απλήρωτη υπερωρία και υπερεργασία! Στην αγωνία αν θα προλάβουμε να πάρουμε σύνταξη ή θα γεράσουμε περιφερόμενοι έξω από διάφορα ευαγή Ταμεία Ανεργίας.
Τον τελευταίο καιρό άρχισαν έντονες πιέσεις για την ανάπτυξη και της ευελιξίας της εργασίας. Πιέσεις και νομοθετήσεις για μερική απασχόληση, για περισσότερη και μη αμειβόμενοι εργασία, για κατάργηση των συλλογικών διαπραγματεύσεων, για ευελιξία στις απολύσεις, για ανασφάλιστη εργασία, για Κυριακάτικη εργασία, σε μια χώρα η οποία χρόνια στήριζε (και επιμένει να στηρίζει) την ανταγωνιστικότητά της κατά κύριο λόγο στο φθηνό εργατικό κόστος. Σε μια χώρα όπου τα υπερκέρδη των Τραπεζών και των Πολυεθνικών αυγατίζουν και οι τσέπες των εργαζομένων αδυνατίζουν! Σε μια χώρα που κυριαρχεί το φαινόμενο της παράνομης (μαύρης) εργασίας και της συστηματικής παράβασης της εργατικής νομοθεσίας, ζητούν και άλλες υποχωρήσεις, να γίνει πιο δύσκολη η ζωή μας. Σε μια χώρα που οι μεγάλες επιχειρήσεις της έζησαν από τις επιχορηγήσεις! Σε μια χώρα όπου «βασιλεύει» η φοροαπαλλαγή, η φοροδιαφυγή, ο τζόγος, η αρπαχτή, το νταβατζιλίκι και η παραοικονομία! Σε μια χώρα που εξαφανίζει την μικρή ατομική και οικογενειακή επιχειρηματικότητα! Σε μια χώρα που φυτρώνουν σαν τα μανιτάρια τα Πολυκαταστήματα των απρόσωπων και άπληστων Πολυεθνικών! Σε μια χώρα που οι μεσάζοντες απορροφούν τον ιδρώτα του παραγωγού και το εισόδημα του καταναλωτού!
Όλα αυτά προκαλούν ανασφάλεια! Και η ανασφάλεια προκαλεί φόβο, ο φόβος με τη σειρά του παράλυση και η παράλυση οδηγεί στην παράδοση. Και η παράδοση φέρνει τελικά τον εθισμό. Ένα εθισμό που μας οδηγεί να κάνουμε πως δεν βλέπουμε, δεν ακούμε, δεν καταλαβαίνουμε, δεν αντιλαμβανόμαστε και τελικά δεν σκεπτόμαστε! Και ας πιστεύουμε ακόμα ότι και βλέπουμε, και ακούμε και συγκινούμαστε και σκεπτόμαστε ακόμα περισσότερο! Στο πετσί μας, στις σχέσεις μας, στο πορτοφόλι μας, στο σπίτι μας, στα παιδιά μας, στο τσιγάρο και στο ποτό μας, στη δουλειά μας, στη πίκρα μας – σε όλα μας και φυσικά σ΄ αυτήν την κατάσταση δεν (μπορούμε να) αντιδρούμε! ΄Η μάλλον από εθισμό δεν έχουμε τη δύναμη και το κουράγιο να αντιδράσουμε. Έτσι νομίζουμε! Έτσι πιστεύουμε! Ή μάλλον έτσι φρόντισαν κάποιοι άλλοι και να νομίζουμε και να πιστεύουμε! Όπως γράφει σε άρθρο του στο "ΒΗΜΑ" ο Δημήτρης Δανίκας "Ο φόβος κατασπαράζει τη σκέψη, κουρελιάζει τη λογική, σκοτώνει το μέλλον και τυφλώνει την κριτική. Ο φόβος μαζί με τη διαμαρτυρία του καναπέ είναι το καλύτερο κοκτέιλ για να μείνουν τα πράγματα όπως είναι, να μην υπάρχει η παραμικρή χαραμάδα για αισιοδοξία και ουσιαστική αλλαγή."
Και μας έμαθαν να παραμένουμε καθήμενοι σε καναπέδες με το τηλεκοντρόλ στο χέρι να κάνει μηχανικά ζάπινγκ, μόνοι και απομονωμένοι! Ίσως γιατί έχουμε ξεχάσει ότι κάποτε ηρωισμός ήταν οι παράνομες προκηρύξεις και ο αγώνας ενάντια στο φασισμό, η συμμετοχή στον Μαραθώνιο της ειρήνης, το Πολυτεχνείο, το σύνθημα «Λαός ενωμένος, ποτέ νικημένος», «114» «Ψωμί –Παιδεία – Ελευθερία» και τόσα άλλα! Η μαζική διεκδίκηση στο δρόμο για τον επιούσιο του σήμερα και το καλύτερο αύριο των παιδιών μας! Μαζί και η λογική και η σκέψη και ο προγραμματισμός και το άπλωμα των ποδιών μας μέχρι εκεί που φθάνει το πάπλωμα! Και η έγνοια για τον διπλανό μας! Αποξενωθήκαμε οι ένας από τον άλλο! Και αισθανόμαστε μόνοι και αδύναμοι!
Για αυτό αναρωτιέμαι: Μήπως τελικά έχουμε γίνει μαζοχιστές στην ανασφάλεια απ΄ τη πολλή ανασφάλεια; Μήπως μας πήρανε χαμπάρι και οι …άλλοι; Αυτοί που ….ξέρουν, ….θέλουν και ….μπορούν να μας κάνουν να αισθανόμαστε μόνοι και ανασφαλείς! Και εγώ αν ήμουν στη θέση τους το ίδιο θα έκανα: «Ανασφάλεια θέλετε; Ανασφάλεια θα λάβετε! Στο χέρι το τηλεκοντρόλ, ξάπλα στον καναπέ και δώρο ένα μπλουζάκι με την ένδειξη Diesel», ένα κινητό Votafon και ένα σύστημα (αν) ασφαλείας erricsson!
Την ώρα που άρχισα να γράφω αυτές τις γραμμές ο αγροτικός κόσμος απ΄ άκρου σ΄ άκρου σε ολόκληρη τη χώρα, άφησε κατά μέρος τη μοναξιά του, βγήκε στους δρόμους και απαιτεί να απαλλαγή από την ανασφάλειά του! Και όμως εμείς άλλοι, οι αθεράπευτα (ανασ)ασφαλείς, φωνάζουμε ότι μας κλείνουν τους δρόμους και μας δυσκολεύουν τη ζωή! Λες και άμα ανοίξουν οι δρόμοι θα εξαφανισθεί η …ανασφάλειά μας!
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στην Ενημερωτική - Πολιτιστική Έκδοση του Ιατρικού Συλλόγου Έβρου, τεύχος 6ο Απρίλιος 2009, σελ. 38-41, στη στήλη` "Ιστορικές αναδρομές".

Τρίτη 13 Ιανουαρίου 2009

Οι Αποθήκες στη ζώνη Λιμένος Αλεξανδρούπολης

Θα χαθούν και αυτές, όπως χάθηκαν τόσες και τόσες άλλες μνήμες;

Τις έχουν εγκαταλείψει εδώ και πολλά χρόνια! Κάποιες έχουν ήδη καταρρεύσει! Πρόκειται για τις αποθήκες του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης, γνωστές και ως «αποθήκες Τελωνείου»! Ανήκουν στον Δημόσιο. Πρόσφατα τις θυμήθηκε ο ΟΣΕ και τις διεκδικεί. Ενδιαφέρον δείχνει και ο Οργανισμό Λιμένος Αλεξανδρούπολης να οικειοποιηθεί τα οικόπεδό τους! Από χρόνια, (λένε), τις διεκδικεί και ο Δήμος. Πρόσφατα η Υπηρεσία Νεότερων Μνημείων της Ξάνθης έδειξε ενδιαφέρον για να τις κηρύξει διατηρητέες. Και κάποιοι ευαίσθητοι πολίτες αγωνίζονται να διασωθούν προκειμένου να αναστηλωθούν και αξιοποιηθούν για πολιτιστικούς σκοπούς!
Οι αποθήκες αυτές, μαζί με το λιμανάκι και τον Φάρος, αποτελούν το θέμα των περισσοτέρων φωτογραφιών της πόλης των πρώτων εκατό χρόνων ζωής της, που διασώζονται είτε σε ιδιωτικές συλλογές είτε σε καρτ ποστάλ σε Ελληνικές, Τουρκικές, Βουλγαρικές και Γαλλικές εκδόσεις. Είναι με λίγα λόγια το «ΣΗΜΑ ΚΑΤΑΤΕΘΕΝ» της πόλης.
Σιδηρόδρομος και Λιμάνι
Τον Μάιο του 1871 ξεκίνησαν οι χωματουργικές εργασίες για την κατασκευή της σιδηροδρομικής γραμμής Ανδριανούπολης – Δεδέαγατς. Η κατασκευή του τμήματος αυτού, μαζί με τα αντίστοιχα Ανδριανούπολης – Φιλιππούπολης και Αδριανούπολης – Κωνσταντινούπολης, είχε κατοχυρωθεί από την ανάδοχο αυστριακή εταιρία (του Βαρόνου Hirsch που έλαβε το 1869 από την οθωμανική κυβέρνηση και το προνόμιο της κατασκευής και της εκμετάλλευσης της «Ενωτικής» σιδηροδρομικής γραμμής Κωνσταντινουπόλεως – Δεδέαγατς - Θεσσαλονίκης «Jonction» και του λιμένος της πόλις) στον εργολάβο Mosyo Vitalis και ολοκληρώθηκε τον Ιούνιο του επομένου έτους (1872). Η νέα πραγματικότητα απετέλεσε και τον κυριότερο παράγοντα εξέλιξης του Δεδέαγατς από ένα μικρό αλιευτικό οικισμό, (κατ΄ άλλους έρημος περιοχή), σε επίνειο της Θρακικής ενδοχώρας. Επί πλέον, λόγω της γεωγραφικής διαμόρφωσης που καθιστά απαγορευτική την επικοινωνία του πλούσιου εσωτερικού με την θάλασσα, η πόλη αποτελούσε και τη μοναδική διέξοδο της Ανατολικής Ρωμυλίας και Βουλγαρίας στο Αιγαίο.
Συγχρόνως με τον σιδηρόδρομο έγινε και η κατασκευή ενός μικρού λιμενίσκου, ο οποίος συνδέθηκε με την απόληξη του σιδηροδρόμου για την μεταφόρτωση των εμπορευμάτων της ενδοχώρας και την προώθηση τους στις χώρες της Μεσογείου και της Ευρώπης.
Για τη δημιουργία του λιμανιού ο Αθανάσιος Μανιάς γράφει «…Η παραχώρηση του προνομίου της κατασκευής του λιμένος από την Οθωμανική Κυβέρνηση για την εξασφάλιση της μελλοντικής θέσης της πόλης, δεν αναφέρεται φυσικά στον αρχικό μικρό λιμενίσκο που υπήρχε τότε για τον λιμενισμό των φορτηγίδων. Αυτός είχε κατασκευασθεί από την Εταιρεία Ανατολικών Σιδηροδρόμων γιατί χωρίς αυτόν θα ήταν αδύνατος η μεταφόρτωση των μεταφερομένων εμπορευμάτων από τα βαγόνια στα πλοία, που γινόταν με τις 90 φορτηγίδες που υπήρχαν μόνιμα γι΄ αυτόν τον σκοπό. Άλλως θα ήταν αδύνατη η λειτουργία αυτού του συγκοινωνιακού κόμβου». Αναφέρετο δηλαδή στην δημιουργία ενός μεγάλου λιμανιού και την κατασκευή όλων των αναγκαίων πέριξ αυτού και του σιδηροδρομικού σταθμού υποδομών που θα εξυπηρετούσε τον νέο αυτό συγκοινωνιακό κόμβο.
Οι αποθήκες
Κ
ατά την πρώτη φάση των έργων η σιδηροδρομική γραμμή έφθανε ως το νέο οικισμό όπου κατασκευάσθηκε μικρό λιμάνι για την προφύλαξη των ιστιοφόρων φορτηγίδων και των άλλων πλωτών μέσων, τα οποία χρειάζονταν για τις εμπορικές δραστηριότητες του λιμανιού. Συγχρόνως η εταιρεία προχώρησε στη μελέτη και τη σχεδίαση όλων των αναγκαίων για την εξυπηρέτησή του μεγάλων έργων του μελλοντικού λιμανιού. Η κατασκευή των έργων καθυστερούσε, αλλά με τη λειτουργία του σιδηροδρόμου και του πρώτου μικρού λιμανιού, που χρονολογείται από το 1872, άρχισε να δημιουργείται και η πρώτη πόλη: Κτίριο σιδηροδρομικού σταθμού, (επιβατικού στον Γαλλικό Σταθμό και Εμπορευματικού στο λιμάνι), οι αναγκαίες αποθήκες μπροστά στο μικρό λιμάνι, τελωνείο, οικήματα για την εγκατάσταση υπαλλήλων της διοίκησης και της εταιρίας, των εργατών του σιδηροδρόμου και του λιμανιού, κατά μήκος της υπερυψωμένης παραλίας. Μεταξύ αυτών των εγκαταστάσεων και υποδομών είναι και τα κτίρια, γνωστά σήμερα, ως «Αποθήκες του Τελωνείου», λόγω της εγκατάστασης σ΄ αυτά των υπηρεσιών του Τελωνείου Αλεξανδρούπολης.
Οι αποθήκες αυτές, εννέα (9) τον αριθμό, κατασκευάσθηκαν από την εταιρία Ανατολικών Σιδηροδρόμων (C.O.), μεταξύ των ετών 1869 – 1972 πάνω σε γήπεδο που ανήκε αρχικά στο Τουρκικό Δημόσιο, στο οποίο ανήκε και όλη ευρύτερη περιοχή, το οποίο δια σουλτανικού φιρμανιού είχε παραχωρήσει στην ως άνω σιδηροδρομική εταιρία μόνο εμπράγματα δικαιώματα επιφανείας το έτος 1869.
Στο ρυμοτομικό σχέδιο που συνέταξαν οι Ρώσοι το 1978, (κατά τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1876-1878 ο ρωσικός στρατός κατέλαβε τη περιοχή και την πόλη) είναι αποτυπωμένες οι εννιά (9) αποθήκες, μπροστά στην προκυμαία χωρισμένες δε δύο ομάδες. Μία ομάδα των πέντε (5) αποθηκών, εφαπτόμενες μεταξύ τους, προς την δυτική πλευρά του λιμένος (η ευρισκόμενη στο δυτικό άκρο της ομάδας αυτής αποτυπώνεται στενότερη από όλες τις άλλες) και μία των τεσσάρων (4) αποθηκών, εφαπτόμενες και αυτές μεταξύ τους, στο ανατολικό άκρο του λιμένος. Στο κενό που δημιουργείτο μεταξύ των δύο αυτών ομάδων κτιρίων, είχαν κατασκευαστεί σιδερένιες γέφυρες, πού ένωναν το υπερυψωμένο οπίσθιο τμήμα των κτιρίων με αυτό που βρισκόταν μπροστά μεταξύ των αποθηκών και του λιμένος.
Συγκεκριμένα, μεταξύ του κρηπιδώματος του λιμανιού και των αποθηκών υπήρχαν τέσσερες σιδηροδρομικές γραμμές. Επίσης υπήρχε και μια άλλη σιδηροδρομική γραμμή πίσω από το Τελωνείο, που είχε μια υψομετρική διαφορά από το μεταξύ Τελωνείου και κρηπιδώματος του λιμενίσκου πλατώματος, το οποίο έφθανε στο ύψος του ορόφου του Τελωνείου. Ο χώρος αυτός συνδεόταν με το κρηπίδωμα με δύο ή τρεις σιδερένιες γέφυρες σε ύψος τέτοιο ώστε να μη παρεμποδίζεται η κάτω από αυτές κυκλοφορία των βαγονιών. Οι γέφυρες αυτές από σιδηροκατασκευή με ξύλινο δάπεδο καταλήγανε σε ένα μεγάλο χωνί, που προεξείχε του κρηπιδώματος, στο οποίο οι εργάτες άδειαζαν τα σιτηρά από τα ζεμπίλια τους στο αμπάρι της κάτω από το χωνί πλευρισμένης φορτηγίδας. Οι γέφυρες αυτές εικονίζονται στις προ του 1915 φωτογραφίες.
Ο βομβαρδισμός του 1915 και η ανακατασκευή τους
Στις 9 Οκτωβρίου 1915, μεσούντος του πρώτου μεγάλου πολέμου, οι εν λόγω αποθήκες, μαζί με ολόκληρη την παραλιακή ζώνη της προκυμαίας, από τον «Ενωτικό» σιδηροδρομικό σταθμό (Jonction Salonique – Contantinople) μέχρι τον μύλο του Πρωτόπαπα, καταστράφηκαν από σφοδρό βομβαρδισμό του Αγγλικού στόλου (των δυνάμεων της ΑΝΤΑΤ) και παρέμειναν έκτοτε κατεστραμμένες για μερικά χρόνια. Πότε ακριβώς ανακατασκευάσθηκαν δεν είναι ακριβώς γνωστό. Άλλωστε αρχικά υπήρχαν, κατά τα ανωτέρω αναφερθέντα, εννέα (9) αποθήκες, ενώ μετά την απελευθέρωση της πόλης και μέχρι σήμερα, όλοι θυμούνται επτά (7) αποθήκες, οι 4 από τις 5 προς το δυτικό τμήμα και τρεις (3), δύο μικρότερες και μία μεγαλύτερη στο ανατολικό τμήμα. Από τις φωτογραφίες επίσης προκύπτει διαφορά στο κτίριο που στεγάζεται το Τελωνείο, το οποίο στις μετά την απελευθέρωση της πόλης φωτογραφίες είναι διώροφο, ενώ στις αρχικές ήταν όμοιο με τα άλλα κτίρια, καθώς και στην κεραμοσκεπή της μιας εκ των κτιρίων του δυτικού συγκροτήματος. Είναι γνωστό όμως ότι με την συνθήκη της Λοζάνης το 1923 η εταιρία Ανατολικών Σιδηροδρόμων (C.O.) διαχωρίστηκε σε δύο τμήματα, το Τουρκικό με έδρα την Κωνσταντινούπολη και το Ελληνικό με έδρα το Δεδέαγατς (μετέπειτα Αλεξανδρούπολη), τμήμα του οποίου, ως Γαλλοελληνική Εταιρία Σιδηροδρόμων ανέλαβε τις εγκαταστάσεις (μεταξύ των οποίων και οι αποθήκες) και την εκμετάλλευση της γραμμής Αλεξανδρούπολης – Σβίλεγκραντ.
Σε άρθρο του δικηγόρου Πέτρου Γ. Αλεπάκου, αναφέρεται ότι οι αποθήκες αυτές ανοικοδομήθηκαν το έτος 1930 με δαπάνη του Ελληνικού Δημοσίου, στο οποίο εν τέλει και περιήλθαν μετά από σύμβαση μεταξύ του Ελληνικού Δημοσίου και Γαλλοελληνικής Εταιρίας Σιδηροδρόμων (Γ.Ε.Σ.) η οποία κυρώθηκε με το Ν.Δ. 3023/30.9.1954 και έκτοτε καταγράφηκαν ως Δημόσια Κτήματα. Εκεί στεγαζόταν αρχικά οι υπηρεσίες του Τελωνείου Αλεξανδρούπολης, της Γεωργικής Υπηρεσίας Έβρου και το Παράρτημα του Γενικού Χημείου του Κράτους. Σήμερα σε ένα από τα κτίρια αυτά στεγάζονται μόνο οι υπηρεσίες του τελωνείου Αλεξανδρούπολης, ένα έχει καταρρεύσει και τα υπόλοιπα είναι ετοιμόρροπα.
Η ομοιότητα με τις αποθήκες του λιμανιού της Σμύρνης
Έ
να άλλο αξιοσημείωτο γεγονός είναι η ομοιότητα των «Αποθηκών Τελωνείου Αλεξανδρούπολης», στην αρχική τους μορφή, με παρόμοιο συγκρότημα αποθηκών στο λιμάνι της Σμύρνης, όπως προκύπτει από πολύ παλιά φωτογραφία του λιμανιού της Σμύρνης, που δημοσιεύθηκε στο βιβλίο της κ. Αλέκας Καραδήμου – Γερολύμπου, Καθηγήτριας αστικού σχεδιασμού και ιστορίας της πολεοδομίας στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων του Α.Π.Θ. με τίτλο «Μεταξύ Ανατολής & Δύσης». Πιθανολογείται ότι κατασκευάσθηκαν την ίδια εποχή, από την ίδια εταιρία στα πλαίσια ενός ευρύτερου σχεδίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να αξιοποιήσει τις απολήξεις του σιδηροδρόμου στα λιμάνια της και να διευκολύνει το διαμετακομιστικό εμπόριο από αυτά. Ουσιαστικά η κατασκευή των αποθηκών αυτών ήταν ο πρόδρομος των σημερινών εμπορευματικών σταθμών.
Οι μνήμες του χώρου των Αποθηκών
Ο χώρος των αποθηκών του Τελωνείου έσφυζε από ζωή, αφού ουσιαστικά εκεί ήταν το εμπορικό κέντρο της νέας πόλης! Όλα ξεκινούσαν από εκεί και όλα τελείωναν εκεί! Για εκατό περίπου χρόνια ήταν ήταν η καρδιά της πόλης που την τροφοδοτούσε με το ζωογόνο αίμα! Πολλοί συγγραφείς αναφέρουν στα γραπτά τους την μεγάλη κίνηση του χώρου και περιγράφουν σκηνές από την ζωή εκεί.
«…Απ΄ την άλλη μεριά οι εργάτες του λιμανιού, οι αρκάδες, μοιρασμένοι σε πόστες κάτω από ένα αρχηγό τσαούση, δουλεύανε απ΄ τα χαράματα ως τη νύχτα κάτω από το σαμάρι (αρκά) κουβαλώντας δέματα και σακιά εκατό οκάδες κι΄ απάνω, με ζάχαρη, ρύζια, υφάσματα, χασέδες, μπασμάδες, σαπούνια, λάδια σε ξύλινα βαρέλια, πότε στο σαμάρι στην πλάτη και πότε με το σιρίκι, που ήταν δύο ξύλα μακριάς που κρατούσανε στον ώμο τους τέσσερις εργάτες περπατώντας με ρυθμό και ανάμεσά τους κρεμότανε περασμένο στα σχοινιά το βαρέλι ή η μπόμπα το καφάσι. Ώω…όπ, ίσα… σιγά… και να με μια ανάσα απ΄ το Τελωνείο ως τα μαγαζιά, πολλά απ΄ τα οποία βρισκόταν στο φαρδύ δρόμο….». (Α. Μανιάς «Αναμνήσεις από το παλιό Ντετέαγατς).
«….Οι γεμιτζήδες, μ΄ ανασηκωμένα πανταλόνια, ξεκούμπωτο πουκάμισο και κασκέτο αναριγμένο μάγκικα πίσω, φώναζαν, τρέχαν, επιστατούσαν στο φόρτωμα – ξεφόρτωμα, μάλωναν….Οι εργάτες κυλούσαν τα άδεια λαδοβάρελα κι ο βρόντος τους έσκιζε τ΄ αυτιά κι αντιβούιζε ίσαμε την καρδιά της Φροσούλας. Στην άλλη άκρη, μια σειρά χαμάληδες με τα σαμάρια στην πλάτη – τις χαμαλίκες- φορτώνονταν διπλόριγα σακιά στάρι απ΄ τα βαγόνια του τραίνου – ώ.. ώπ – και σκυφτοί, με μετρημένο βήμα, φτάναν ίσαμε την τάβλα του καϊκιού – ήταν δεν ήταν δυο πιθαμές το φάρδος της – την περνούσαν ακροβατικά, στέκονταν πάνω απ΄ το αμπάρι, σκύβαν ακόμα, διπλώνονταν στα δυο πες κι άδειαζαν τον ξανθό καρπό της γης, απ΄ το σακί, στα έγκατα του καϊκιού. Γύριζαν πίσω ξανάλαφροι, απ΄ την άλλη τάβλα, πιάναν πάλι τη σειρά τους μπρος στο βαγόνι, να ξαναφορτωθούν – ώ ώπ. Κι ανάμεσα στα ποδάρια τους, να μπερδεύονται – τώρα θα τις πατήσουν – ένα σμάρι δεκοχτούρες, να τσιμπολογούν τους σπόρους του σταριού που χύνονταν στη γη, στο αδιάκοπο πηγαινέλα των χαμάληδων. Παρέκει, στον «Αρχάγγελο» γίνονταν ολόκληρος σαματάς, να φορτώσουν ένα κοπάδι μοσχάρια. Μουκανιτά, βλαστήμιες, σπρώξε – τράβα, βρώμα, κοπριές, μύγες…..». Σοφία Κλήμη – Παναγιωτοπούλου «Στο δέντρο του Ερημίτη»).
«…Λίγο πιο κάτω ξεπρόβαλε το λιμανάκι, γεμάτο βάρκες με κατάρτια και κατάλευκα πανιά, η μία δίπλα στην άλλη λες και είχαν πιαστεί χέρι χέρι για χορό! Και δίπλα στην ακτή τρένα, βαγόνια, κάρα. Και άνθρωποι πολλοί. Εργάτες, γαλονάδες, καλοντυμένοι με ημίψηλα καπέλα, βαρκάρηδες, καπεταναίοι, στρατιωτικοί, ναυτικοί! Όλοι σε μια συνεχή κίνηση. Σκέτο μελίσσι. Και ένα βουητό από φωνές…….». (Θ. Ορδουμποζάνης «Προκτήτωρ Πόλις»).
Είναι ελάχιστες από αμέτρητες εικόνες και σκηνές που διαδραματιζόντουσαν καθημερινά για εκατό περίπου χρόνια μπροστά και κάτω από το άγρυπνο βλέμμα των «Αποθηκών του Τελωνείου» που δέσποζαν στον χώρο εκείνο.
Πριν από μερικά χρόνια, η τελευταία Διοίκηση του Λιμενικού Ταμείου, αναβάθμισε και ανέδειξε τον χώρο μεταξύ των αποθηκών και της προκυμαίας με πλακόστρωση, παραδοσιακό φωτισμό και τοποθέτησε ξύλινων καθισμάτων, ώστε να καταστεί η περιοχή ένας ευχάριστος τόπος περιπάτου και ξεκούρασης. Ένας χώρος για νοερά ταξίδια στο παρελθόν και σε όλους αυτούς που έχυναν για χρόνια εκεί στον ίδιο χώρο έριχναν τον ιδρώτα τους και έχτιζαν τα όνειρά τους για την μεγάλη και σύγχρονη πόλη. Δυστυχώς όμως οι απόγονοί τους ενδιαφέρονται πολύ περισσότερο για την αξία του οικοπέδου των αποθηκών και όχι για τις ίδιες τις αποθήκες και τις μνήμες που κουβαλάνε! Θα χαθούν και αυτές, όπως χάθηκαν τόσες και τόσες άλλες μνήμες σ΄ αυτή τη πόλη!
Φωτογραφίες:
1η : Άποψη των αποθηκών σήμερα.
2η : Άποψη λιμανιού και σιδηροδρόμου με τις αποθήκες στο βάθος δεξιά.
3η : Άποψη της προκυμαίας μπροστά από τις αποθήκες κατά την δεκαετία του 1930.
4η : Από την επίσκεψη του Βασιλιά της Βουλγαρίας Φερδινάρδου και του διαδοχου Βόλις στο Δεδέαγατς το 1913.
5η : Το πρώτο σχέδιο της πόλης που συνέταξαν οι Ρώ σοι (1977-78), όπου διακρίνεται και η χωροθέτηση των αποθηκών (από αρχείο Γ. Αλεπάκου)
6η : Σχεδιάγραμμα του λιμανιού και των αποθηκών (από το βιβλίο "Μεταξύ Ανατολής & Δύσης" της κ. Αλέκας Καραδήμου-Γερολύμου)
7η : Διατομή χώρου αποθηκών με τις σιδερένιες γέφυρες (από το βιβλίο "Μεταξύ Ανατολής & Δύσης" της κ. Αλέκας Καραδήμου-Γερολύμου).
8η : Άποψη των αποθηκών πριν από τον βοιμβαρδισμό τους το 1915.
: Άποψη του 1950.
10) 'Αποψη κατά την δεκαετία του 1930.
11) Άποψη της παλιάς προκυμαίας της Σμύρνης με παρόμοιες αποθήκες (από αρχείο Γ. Αλεπάκου)
12) Ναυτικοί δουλεύουν πάνω στα ιστιοφόρα τους με φόντο τις αποθήκες.
13) Ένα μελίσσι ανθρώπων την ώρα της δουλειάς μπροστά στις αποθήκες
14) Οι αποθήκες σήμερα.

(Το πρώτο μέρος αυτού του άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Ο Φάρος της Αλεξανδρούπολης» τ. 28, Οκτώβριος – Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2008 σελ. 34, 35, 36 στη στήλη «Η Αλεξανδρούπολη του χθες και του σήμερα», του Πολιτιστικού και Ψυχαγωγικού Συλλόγου Αλεξανδρουπολιτών Αττικής).-




Δευτέρα 12 Ιανουαρίου 2009

Αλεξανδρούπολη "Προκτήτωρ Πόλις" Νο 2 (ο τύπος)

Εφημερίδα «Η ΓΝΩΜΗ», Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου 2006
Σεμία συγκινητική εκδήλωση παρουσιάσθηκε η "Προκτήτωρ Πόλις" του Θόδωρου Ορδουμποζάνη
Λεύκωμα – εισιτήριο για ένα ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη


Το εισιτήριο για ένα συγκινητικό ταξίδι μνήμης στην ιστορία, τους ανθρώπους, τα κτίρια, τους δρόμους, τα χρώματα και τα αρώματα της παλαιάς Αλεξανδρούπολης αποτελεί το λεύκωμα του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη «Προκτήτωρ Πόλις», το οποίο παρουσιάσθηκε το βράδυ της Δευτέρας στο κοινό της πόλης.
Πρόκειται για ένα συλλεκτικό έργο 256 σελίδων, με πάνω από 220 φωτογραφίες των εκατό χρόνων ζωής της πόλης, με εκατό και πλέον επιλεγμένα αποσπάσματα από έργα ντόπιων κατά το πλείστον δημιουργών, που προέρχονται από την ιστορία, την παράδοση, τη λογοτεχνία, την ποίηση και τη δημοσιογραφία, μαζί με μια ιστορία αγάπης και σεβασμού στους παλιούς κατοίκους της πόλης. Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο Κωνσταντής, ένας καθημερινός Αλεξανδρουπολίτης του προηγούμενου αιώνα που ζει στην παλιά Αλεξανδρούπολη και τη βλέπει μέρα με τη μέρα να αλλάζει, να πετάει από πάνω της το μανδύα του χθες κα να φοράς τα σημερινά της – ίσως περιττά – στολίδια.
Το λεύκωμα του συμπολίτη μας εκδόθηκε από το Σύλλογο Προσωπικού και Φίλων της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Δ.Π.Θ. «ΓΑΛΗΝΟΣ», στον οποίο είναι Πρόεδρος, με την ευγενική χορηγία του Δικηγορικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης. Σημειώνεται ότι η Νομαρχία Έβρου, έχει αγοράσει 400 αντίτυπα του λευκώματος, ενώ προτίθεται να ενισχύσει οικονομικά την μετάφρασή του στα αγγλικά.
Για το λεύκωμα αλλά και για τον συγγραφέα μίλησαν οι Γεώργιος Μπουγιούκας, καθηγητής Καρδιοχειρουργικής του Δ.Π.Θ., Γιώργος Μινόπουλος, Πρόεδρος Ιατρικής Σχολής του ΔΠΘ και υποψήφιος υπερνομάρχης Ροδόπης – Έβρου και ο συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης.
Ο κ. Μπουγιούκας στάθηκε ιδιαίτερα στους αγώνες και την προσφορά του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη και του Συλλόγου Προσωπικού και Φίλων της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής «ΓΑΛΗΝΟΣ», στην οποία, τα τελευταία έξι χρόνια έχουν πραγματοποιηθεί περισσότερες από 1700 επεμβάσεις καρδιάς και θώρακος.
Από την πλευρά του ο κ. Μηνόπουλος, έκανε λόγο για ένα «βιβλίο, όχι απλώς για ένα λεύκωμα», το οποίο, με το πρώτο ξεφύλλισμα κερδίζει την αισθητική και το συναίσθημα του αναγνώστη και με την προσεγμένη εμφάνισή του, αλλά και με τα ευρηματικά σχόλια του συγγραφέα. «Πρόκειται για την πολύχρονη προσπάθεια ενός συλλέκτη, ο οποίος γνωρίζει πολύ καλά την πόλη, τη θυμάται, αλλά συγχρόνως ανοίγει το δρόμο για τη διάδοχο πόλη, στην οποία ζούμε σήμερα».
Ένα ιδιαίτερα χιουμοριστικό τόνο στη βραδιά έδωσε ο συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης, ο οποίος αναφέρθηκε στην προσωπική του αντίληψη για την πόλη στην οποία γεννήθηκε, αλλά που δεν γνωρίζει πια, καθώς έχει αλλάξει ριζικά, όπως εκτίμησε. «Είναι μία πολύτιμη προσπάθεια του συγγραφέα, με την οποία έβαλε κάποια πράγματα στη θέση τους. Μπορεί κανείς να αντιληφθεί τους ήχους, το αίσθημα και τους κοινωνικούς υπαινιγμούς της κάθε φωτογραφίας που υπάρχει μέσα σ΄ αυτό το λεύκωμα», σημείωσε χαρακτηριστικά.
«Πολλές φορές, αισθάνομαι ξένος σ΄ αυτή την πόλη», είπε συγκινημένος ο συγγραφέας, «επέλεξα όμως να μείνω εδώ. Δεν θέλω να ξεχάσω κι ελπίζω με αυτό το λεύκωμα να φέρουμε στην επιφάνεια τις αναμνήσεις μας και να τις μεταφέρουμε και στα παιδιά μας». Ο κ. Ορδουμποζάνης ευχαρίστησε όλους όσους βοήθησαν στη δημιουργία και έκδοση του λευκώματος, αλλά και σε όσους παρευρέθησαν στην εκδήλωση, σημειώνοντας «χαίρομαι που βλέπω ότι δεν πήγαν χαμένοι οι κόποι, τα ξενύχτια και η αγωνία επτά ολόκληρων χρόνων».
Κική Ηπειρώτου

«Παρατηρητής της Θράκης» (Τετάρτη 4 Οκτωβρίου 2006)
«Προκτήτωρ Πόλις»
Παρουσιάστηκε το λεύκωμα του Αλεξανδρουπολίτη Θεόδωρου Ορδουμποζάνη • Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη

Ευκαιρία για ένα ταξίδι μνήμης στην ιστορία της πόλης, των ανθρώπων και των έργων της παλαιάς Αλεξανδρούπολης δίνεται σε όσους επιθυμούν να γνωρίσουν την ιστορία της πόλης μέσα από το λεύκωμα του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη «Προκτήτωρ Πόλις», το οποίο παρουσιάστηκε πριν από δύο εβδομάδες στην Αλεξανδρούπολη.
Πρόκειται για πολύχρονη προσπάθεια του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη, ενός συλλέκτη ο οποίος έβαλε στο επίκεντρο του βιβλίου του τους ανθρώπους προκτήτορες της παλιάς Αλεξανδρούπολης, τους αγώνες αλλά και τα έργα τους.
Είναι ένα συλλεκτικό έργο 256 σελίδων, με περισσότερες από 200 φωτογραφίες των εκατό χρόνων ζωής της πόλης, με αποσπάσματα από έργα ντόπιων δημιουργών. «Το βιβλίο αυτό αναφέρεται στα πρώτα εκατό χρόνια ζωής της Αλεξανδρούπολης. Ο τίτλος του «Προκτήτωρ Πόλις» σημαίνει ότι αναφέρεται σε μια άλλη πόλη -που δεν έχει καμία σχέση με τη σημερινή πόλη- η οποία αρχίζει από τη δεκαετία του 1860-1870 και τελειώνει περίπου στην εποχή της επέμβασης της χούντας στην Αλεξανδρούπολη όπου αλλάζει η μορφή της πόλης. Έχει συμπληρωματικό τίτλο, ο οποίος είναι «Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη», είπε ο Θεόδωρος Ορδουμποζάνης, συγγραφέας του βιβλίου, ο οποίος επεξήγησε ότι ουσιαστικά το λεύκωμα αυτό είναι ένα ταξίδι μνήμης στα 100 χρόνια ζωής της Αλεξανδρούπολης και στους κατοίκους της.
Εφτά περίπου χρόνια χρειάστηκαν για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου, σύμφωνα με τον κ. Ορδουμποζάνη. «Ξεκινήσαμε με τη συγκέντρωση υλικού, μετά προχωρήσαμε στη διαμόρφωση του προσχεδίου. Αυτό το ταξίδι έχει δέκα στάσεις, όπως οι στάσεις της ανθρώπινης ζωής: γένεση, εφηβεία, αρραβώνας-γάμοι, παιδιά, κοινωνικές σχέσεις, διχασμός και πέτρινα χρόνια, ανασυγκρότηση και τέλος εποχής όπου ουσιαστικά χάνεται η πόλη, χάνονται και οι άνθρωποί της, με ένα άλμα στην τελευταία φάση, 40 χρόνια μετά όπου παρουσιάζεται η διάδοχος πόλη». Ο ήρωας του βιβλίου είναι ο Κωνσταντής, ένας καθημερινός Αλεξανδρουπολίτης του προηγούμενου αιώνα που ζει στην παλαιά Αλεξανδρούπολη και τη βλέπει μέρα με τη μέρα να αλλάζει.
«Δε θέλω να ξεχάσω», «δε θέλω να ξεχάσουν και τα παιδιά μου», είπε ο συγγραφέας στην παρουσίαση του βιβλίου πιστεύοντας ότι η καταγραφή του εν λόγω υλικού θα αποτελέσει Παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.
Να σημειωθεί ότι το λεύκωμα εκδόθηκε από το Σύλλογο Προσωπικού και Φίλων της Καρδιοχειρουργικής Κλινικής του Δ.Π.Θ. «ΓΑΛΗΝΟΣ», στον οποίο είναι πρόεδρος ο Θ. Ορδουμποζάνης, με την ευγενική χορηγία του Δικηγορικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης. Όλα τα έσοδά του θα διατεθούν για τις ανάγκες του Συλλόγου «ΓΑΛΗΝΟΣ». Η Νομαρχία Έβρου έχει αγοράσει 400 αντίτυπα του λευκώματος, ενώ προτίθεται να ενισχύσει οικονομικά την μετάφρασή του στα αγγλικά.
Μαρία Παπαδοπούλου

Περιοδικό «Νομικός Λόγος» - Αρ. φυλ. 37 – Φεβρουάριος 2007
Προκτήτωρ Πόλις
Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη
Του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη
έκδοση του συλλόγου προσωπικού και φίλων καρδιοχειρουργικής κλινικής τουΔ.Π.Θ.«ΓΑΛΗΝΟΣ»
Χορηγός έκδοσης Δικηγορικός Σύλλογος Αλεξανδρούπολης
Εξώφυλλο Αθανασία Πεφτουλίδου


Τον Θόδωρο, εμείς στο δικηγορικό σύλλογο, τον ξέρουμε πάρα πολλά χρόνια ως συνεργάτη στο Ειρηνοδικείο , στην Εισαγγελία και στο Πρωτοδικείο οι νεότεροι.
Τον Θόδωρο όμως γνωρίζουν πολλοί και από την επιτυχημένη θητεία του ως προέδρου του Νοσοκομείου, άλλοι από τον προσκοπισμό, τον ναυταθλητισμό, το οικολογικό κίνημα, άλλοι από κοινωνικούς και εθελοντικούς συλλόγους όπως αυτόν του προσωπικού και φίλων της καρδιοχειρουργικής κλινικής του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης, άλλοι από πολιτικές και πολιτιστικές οργανώσεις και δράσεις, και άλλοι, τέλος, από εφημερίδες όπου αρθρογραφεί.
Τον Θόδωρο τον ξέρουμε και τον ξεχωρίζουμε πολλοί ,τυχεροί, από μας ως αγαπημένο και πιστό φίλο.
Ως συγγραφέα όμως γνωρίσαμε όλοι τον Θεόδωρο Ορδουμποζάνη για πρώτη φορά –και ελπίζουμε όχι τελευταία- με την έκδοση του ιστοριογραφικού του λευκώματος «Προκτήτωρ Πόλις» - «Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη».
Την πραγματικά συγκινητική παρουσίαση του λευκώματος είχαμε την τύχη να παρακολουθήσουμε το φθινόπωρο στον «Αστέρα» ,όπου μπροστά στα μάτια μας ξεπρόβαλαν για πρώτη φορά συγκεντρωμένες και ταξινομημένες εικόνες από το παρελθόν και την ιστορία της πόλης μας.
Πλούσιο υλικό, άγνωστο στο πολύ κοινό, ιστορικός θησαυρός κρυμμένος για χρόνια σε συλλογές και σεντούκια, βγήκε στο φως και έδωσε το έναυσμα για ένα ταξίδι στο παρελθόν και την ιστορία της πόλης.
Το «Ταξίδι μνήμης στην πρώιμη Αλεξανδρούπολη» είναι ένα πολυτελές έργο 256 σελίδων, με πάνω από 230 σπάνιες φωτογραφίες εμπλουτισμένες με ανθολογία 120 αποσπασμάτων κειμένων, από όσα έχουν γραφεί ή αναφέρονται σ΄ αυτήν την πόλη.
Το έργο αποτελείται από δύο μέρη.
Στο πρώτο «Ταξίδι Μνήμης», ο συγγραφέας καταγράφει μια ιστορία που διαδραματίζεται στα πρώτα 80 χρόνια του περασμένου αιώνα.
Στο δεύτερο μέρος, «Ταξίδι μνήμης στη πρώιμη Αλεξανδρούπολη», παρουσιάζεται με φωτογραφίες και κείμενα η ιστορία των 100 πρώτων χρόνων ζωής αυτής της πόλης.
Με το ανακάτεμα αυτό λόγου και εικόνας ο συγγραφέας αποσκοπεί να δώσει στον αναγνώστη που θα ξεφυλλίσει τις σελίδες του, μια φευγαλέα «εικόνα», μια γεύση απαλή, της μορφής και της ζωής σ΄ αυτήν την πόλη στα πρώτα εκατό περίπου χρόνια της ύπαρξής της.
Διαλέγει για τον σκοπό του έναν ήρωα. Πραγματικό; Φανταστικό; Άγνωστο....
Ο ίδιος αναφέρει ότι είναι μια από τις πολλές ιστορίες που άκουγε μικρός στην αγορά...
Την ιστορία της πόλης μας εξάλλου, λέει ο Γιάννης Ξανθούλης, δεν την διδαχθήκαμε ποτέ. Ό,τι ξέραμε, λέει, άκρες – μέσες, το γνωρίζαμε από διηγήσεις και συναισθηματικές, νοσταλγικές κρίσεις!
Ο συγγραφέας περιγράφει με πολύ σεβασμό πρόσωπα και γεγονότα. Δεν οικειοποιείται ούτε την εικόνα, ούτε τον λόγο. Απόδειξη σεβασμού στους φωτογράφους που απαθανάτισαν τις σκηνές, στους συγγραφείς που περιέγραψαν την πόλη και τους ανθρώπους της, στους συλλέκτες που έσωσαν όλο αυτό το υλικό που χρησιμοποιεί αλλά και σε όλους όσοι τον βοήθησαν στην εφτάχρονη πορεία δημιουργίας αυτού του έργου...
Θα ήταν παράλειψη ,τέλος, να μην αναφέρουμε, ότι τα έσοδα από τη διάθεση του βιβλίου θα διατεθούν στον Σύλλογο «Γαληνός».
«Βγήκαν έξω για να ξεμουδιάσουν και είδαν ανθρώπους με καπέλα και σιρίτια να κινούνται πέρα δώθε στο σταθμό. Μιλούσαν άλλοι ελληνικά, άλλοι μια γλώσσα που δεν την καταλάβαινε ο Κωνσταντής και άλλοι τούρκικα. Ο πατέρας, με κάτι χαρτιά κάτω από τη μασχάλη, χάθηκε μέσα στο κτίριο που έγραφε απέξω Dedeagatch J.S.C. Ο Κωνσταντής έτρεξε καμιά πενηνταριά μέτρα πιο κάτω και αντίκρισε για πρώτη φορά τη θάλασσα....Στο βάθος δυο τρεις ψαρόβαρκες με τα κατάλευκα πανιά τους κατηφόριζαν σιγά σιγά απ΄ τον ορίζοντα....Στο βάθος στην Ανατολή, αχνά ξεπρόβαλε στον ορίζοντα ένας πολύ ψηλός πύργος και λίγο πιο πέρα ψηλά κατάρτια από καράβια, μαζεμένα σε μια γωνιά, στην άκρη της θάλασσας...»
(απόσπασμα από το βιβλίο)
Ελένη Αναγνώστου


Εφημερίδα «Πολίτης της Θράκης» Τετάρτη 20 Σεπτεμβρίου 2006
Ένα νοσταλγικό ταξίδι στον χρόνο
Για την πόλη της Αλεξανδρούπολης

Σε μια κατάμεστη κόσμου αίθουσα έγινε η παρουσίαση του λευκώματος «Προκτήτωρ Πόλις» του Θεόδωρου Ορδουμποζάνη.
Το λεύκωμα αυτό, έκδοση του Συλλόγου Προσωπικού και Φίλων της Καρδιοχειρουργικής κλινικής του Δ.Π.Θ. «Γαληνός», με την ευγενική χορηγία του Δικηγορικού Συλλόγου Αλεξανδρούπολης, αποτελεί τον καρπό κόπων 7 χρόνων του συγγραφέα.
Σε μια συγκινησιακά φορτισμένη ατμόσφαιρα μίλησαν για το λεύκωμα και τον συγγραφέα, οι Γεώργιος Μπουγιούκας, καθηγητής Καρδιοχειρουργικής του ΔΠΘ, Γεώργιος Μηνόπουλος, Πρόεδρος του Ιατρικού Τμήματος του ΔΠΘ, και ο συμπολίτης μας συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης, χαιρέτισε δε ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Ευάγγελος Λαμπάκης.
Ο κ. Μπουγιούκας στάθηκε στη διπλή ιδιότητα του συγγραφέα – φίλου της κλινικής και στη διπλή προσφοράς του. Τόνισε ότι «το Λεύκωμα αποτελεί συμβολή στην αυτογνωσία των κατοίκων της πόλης και στη διατήρηση της μνήμης και της πολιτισμικής μας ταυτότητας».
Ο κ. Μηνόπουλος είπε ότι το βιβλίο αυτό αποτελεί προσπάθεια οριοθέτησης της πόλης χρονικά – ιστορικά και γεωγραφικά, ένα ταξίδι στις γλωσσικές διαφοροποιήσεις της Ελληνικής γλώσσας ταυτόχρονα όμως κι ένα ταξίδι στις μνήμες της πόλης.
Ο συγγραφέας Γιάννης Ξανθούλης με τις ιδιαίτερα προσωπικές χιουμουριστικές αναφορές του έδωσε χαρούμενες πινελιές στην βραδιά, κλείνοντας δε είπε:
«Μπορεί κανείς να αντιληφθεί τους ήχους, το αίσθημα και τους κοινωνικούς υπαινιγμούς της κάθε φωτογραφίας».
Ο
κ. Ορδουμποζάνης, βαθειά συγκινημένος, ευχαρίστησε όσους και όσες τον βοηθήσαν στη δημιουργία και έκδοση του λευκώματος. «Ένα όνειρο έγινε πραγματικότητα χάρις στη βοήθεια κάποιων ανθρώπων. Είναι ένα ταξίδι στις ρίζες της μνήμης μας, παρακαρταθήκη για τις επόμενες γενιές».
Η εκδήλωση έκλεισε με την προβολή οπτικού αφιερώματος, μια δουλειά του Κώστα Ορδουμποζάνη, γιου του συγγραφέα.
Δημήτρης Ρίζος